Siatkówka, znana w wielu językach jako volleyball, jest dziś jedną z najpopularniejszych dyscyplin sportowych na świecie. Rozgrywana zarówno na halowych parkietach, jak i na piasku w formie plażowej, przyciąga miliony miłośników aktywności fizycznej i sportowych emocji. Jednak droga do współczesnej, znakomicie zorganizowanej i zróżnicowanej formy siatkówki była długa i pełna przełomowych momentów. W poniższym artykule w stylu popularnonaukowym skupimy się wyłącznie na aspektach historycznych rozwoju siatkówki – od jej wynalezienia w Stanach Zjednoczonych, poprzez światową ekspansję, aż po kluczowe wydarzenia na polskich parkietach i arenach międzynarodowych.
Początki siatkówki – wynalazek Williama G. Morgana
YMCA i nowatorski pomysł
Za oficjalnego twórcę siatkówki uznaje się Willima G. Morgana. W 1895 roku, w mieście Holyoke w stanie Massachusetts (USA), Morgan – wówczas instruktor wychowania fizycznego w organizacji Young Men’s Christian Association (YMCA) – poszukiwał alternatywy dla innej nowej dyscypliny, jaką była koszykówka (wynaleziona zaledwie kilka lat wcześniej, w 1891 roku, przez Jamesa Naismitha).
Koszykówka wymagała sporej dynamiki i kontaktu fizycznego, co nie wszystkim odpowiadało. Morgan chciał stworzyć grę zespołową przeznaczoną dla osób starszych lub mniej wysportowanych, a jednocześnie przyjemną i bezpieczniejszą. Inspiracją były rozmaite sporty, między innymi tenis i piłka ręczna, a także obserwacja popularnych w tamtym czasie gier halowych.
„Mintonette” – pierwotna nazwa i pierwsze zasady
Początkowo Morgan nazwał swój nowy sport mintonette. Chciał, by gracze przerzucali piłkę nad siatką, unikając bezpośredniego kontaktu fizycznego i starć, typowych dla innych gier zespołowych. Z czasem – ze względu na kluczową rolę „wolejowania” piłki w powietrzu – nazwę zmieniono na volleyball, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „uderzanie piłki w locie” lub „piłkę siatkową”.
Pierwsze zasady były stosunkowo proste, choć różniły się od dzisiejszych przepisów. Siatka została zawieszona na wysokości około 1,98 metra (6 stóp 6 cali), a dopuszczalna była dowolna liczba zawodników po każdej stronie. Mecze rozgrywano w systemie „serwis – punkt” (tzw. side-out scoring), przy czym nie istniało szczegółowe ograniczenie liczby odbić ani też określony wymóg, by piłka nie mogła wylądować na połowie drużyny odbierającej.
Wczesna popularyzacja w USA i pierwsze zmiany w przepisach
Rola YMCA w szerzeniu nowego sportu
Organizacja YMCA odegrała wielką rolę w rozpowszechnianiu siatkówki na terenie Stanów Zjednoczonych. Instruktorzy, podobnie jak Morgan, dostrzegali potencjał tej dyscypliny jako łatwego w nauce i stosunkowo bezpiecznego ćwiczenia. Wkrótce siatkówka (volleyball) stała się stałym elementem programów wychowania fizycznego w wielu szkołach, ośrodkach rekreacyjnych i uniwersytetach.
Zainteresowanie nie ograniczało się do mężczyzn. Kobiety szybko odkryły uroki tej gry, co wpłynęło na jej jeszcze większą popularność. Dyscyplinę cechował brak brutalnych starć, a jednocześnie była ona rozwijająca dla refleksu i koordynacji ruchowej.
Pierwsze oficjalne przepisy i standardy
Chociaż Morgan stworzył szkic zasad, to z czasem konieczne stało się ich dopracowanie. Duży wkład w rozwój siatkówki miał m.in. Luther Gulick – dyrektor wychowania fizycznego YMCA. Wspólnie z innymi instruktorami zaczęto ustalać szczegóły dotyczące rozmiarów boiska (ok. 15 x 7,6 metra na każdą stronę w początkach XX wieku), wprowadzać podział na sety oraz zasady serwisu.
Spór o liczbę zawodników: Początkowo nie istniały ścisłe ograniczenia. Drużyny mogły liczyć nawet 9 czy 10 osób. Stopniowo, w miarę rosnącej popularności turniejów towarzyskich, standaryzowano skład na 6 osób – do dziś jest to najczęściej spotykana formuła w klasycznej siatkówce halowej.
Odbicia: Pierwotnie nie definiowano liczby odbić po jednej stronie, co sprzyjało długim i chaotycznym akcjom. Pierwsza poważna zmiana nadeszła, gdy ograniczono liczbę odbić do trzech na zespół, aby zwiększyć płynność i atrakcyjność widowiska.
Rozprzestrzenianie się siatkówki na świecie
Ekspansja przez misje i ekspedycje
Nie tylko koszykówka, ale i siatkówka trafiła poza granice USA dzięki YMCA, której członkowie prowadzili działalność misyjną i charytatywną na całym świecie. W czasie I wojny światowej amerykańscy żołnierze i wolontariusze również przyczynili się do szerzenia nowego sportu w Europie. W koszarach i bazach wojskowych urządzano mecze pokazowe, a proste zasady sprawiały, że nauka przebiegała bardzo szybko.
Wkład Filipin w ewolucję gry
Jednym z ciekawych epizodów jest rozwój siatkówki na Filipinach. Gra dotarła tam na początku XX wieku, prawdopodobnie dzięki amerykańskim nauczycielom i misjonarzom. Filipińczycy wprowadzili dość oryginalne modyfikacje stylu gry, m.in. mocny atak nad siatką, zwany z angielska spike. Ta nowa, dynamiczna technika uderzenia piłki „z góry”, z wyskoku, przełożyła się z czasem na jeszcze większą widowiskowość całego sportu i wpłynęła na dalszą ewolucję siatkówki.
Pierwsze kroki w Europie
W Europie siatkówka początkowo ustępowała popularnością innym grom zespołowym, takim jak piłka nożna, piłka ręczna czy koszykówka. Niemniej wraz z powojenną odbudową (po I wojnie światowej), w ośrodkach sportowych i klubach akademickich chętnie wprowadzano ją do repertuaru zajęć. Szczególną rolę w rozwoju europejskiej siatkówki odgrywały kraje środkowo-wschodnie, w tym Czechosłowacja i Związek Radziecki, a w późniejszym okresie także Polska.
Powstanie FIVB i rozwój nowoczesnych zasad gry
Międzynarodowa Federacja Piłki Siatkowej (FIVB)
Pomimo rosnącego zainteresowania siatkówką, brakowało organizacji, która spajałaby wszystkie federacje narodowe. Przełom nastąpił w 1947 roku, gdy w Paryżu powołano do życia Fédération Internationale de Volleyball (FIVB). Wśród założycieli znalazły się m.in. federacje z Francji, Czechosłowacji, USA, Polski, Brazylii, Egiptu, Węgier, Rumunii, Portugalii i Urugwaju.
Pierwszym przewodniczącym FIVB został Francuz Paul Libaud, który dążył do ujednolicenia przepisów oraz rozwoju międzynarodowej rywalizacji. To właśnie FIVB zainicjowała i koordynowała tworzenie oficjalnych mistrzostw świata, pucharów kontynentalnych oraz wprowadzenie siatkówki do programu Igrzysk Olimpijskich.
Ujednolicone przepisy i system punktacji
Z biegiem lat FIVB stale modyfikowała przepisy, by poprawiać jakość widowiska i wyrównywać szanse. Najważniejsze zmiany obejmowały:
- Ograniczenie liczby odbić do trzech (od lat 30. w większości rozgrywek) i konieczność wykonywania każdego odbicia przez innego zawodnika (co z czasem złagodzono).
- Rygorystyczne zasady dotyku siatki, by uniknąć chaosu wokół niej.
- Wysokość siatki: u mężczyzn ustalona na 2,43 m, u kobiet – 2,24 m.
- System punktacji: przez długi czas obowiązywał tzw. side-out scoring, w którym punkt zdobywało się wyłącznie przy własnej zagrywce (serwisie). W latach 90. FIVB wprowadziła system Rally Point System (RPS) – każde rozegranie akcji kończy się przyznaniem punktu. Nowa formuła, testowana najpierw eksperymentalnie, ostatecznie upowszechniła się na całym świecie do początku XXI wieku. Obecnie mecz gra się do trzech wygranych setów (każdy do 25 punktów, z min. 2 punktami przewagi), a piąty set (tzw. tie-break) rozgrywa się do 15 punktów.
Pozycja libero i taktyczne innowacje
Przełomem w nowoczesnej siatkówce było wprowadzenie w 1998 roku pozycji libero – specjalisty od obrony i przyjęcia zagrywki, który nie może atakować ani zagrywać, ale może swobodnie wchodzić i schodzić z boiska bez konieczności liczonych zmian. Zabieg ten miał zwiększyć widowiskowość spotkań, wydłużyć wymiany piłki i pozwolić nisze wzrostem zawodnikom odnaleźć się w taktyce drużyny.
Siatkówka w programie Igrzysk Olimpijskich
Debiut na IO 1964 w Tokio
Po sukcesach koszykówki (obecnej w programie olimpijskim od 1936 roku) i piłki ręcznej (1936, później od 1972), siatkówka znalazła się na igrzyskach olimpijskich w 1964 roku w Tokio. Był to ogromny krok w stronę światowej popularności – pojawienie się w programie IO znacznie zwiększyło prestiż dyscypliny, a także przyciągnęło nowych sponsorów i widzów.
W inauguracyjnych turniejach olimpijskich dominowały reprezentacje męskie Związku Radzieckiego i Japonii (u kobiet Japonia zdobywała medale i często rywalizowała o złoto z ZSRR). Dla krajów bloku wschodniego siatkówka stała się elementem propagandy sportowej i powodem do dumy narodowej, stąd ogromne wsparcie państwowe i intensywny rozwój bazy treningowej.
Kolejne dekady dominacji i poszerzanie stawki
W kolejnych latach do grona faworytów igrzysk zaczęły dołączać inne kraje. Bardzo mocna stała się Bułgaria, Czechosłowacja, a w latach 80. i 90. na miano siatkarskich potęg wznosiły się reprezentacje Kuby, Włoch i oczywiście Brazylia. W tym samym czasie ZSRR (następnie Rosja), Japonia i Chiny (zwłaszcza w siatkówce kobiecej) nieprzerwanie utrzymywały wysoki poziom sportowy.
Obecnie olimpijski turniej siatkówki halowej kobiet i mężczyzn gości po 12 reprezentacji w każdej kategorii, zaś od 1996 roku na igrzyskach olimpijskich rozgrywany jest również turniej siatkówki plażowej (o jej krótkiej historii wspomnimy w dalszej części).
Historia siatkówki w Polsce – od międzywojnia po sukcesy XXI wieku
Początki siatkówki na ziemiach polskich
Siatkówka przybyła do Polski w okresie międzywojennym, głównie dzięki kontaktom polskich sportowców z USA i innymi krajami europejskimi. Pierwsze pokazowe mecze i rozgrywki odbywały się w klubach akademickich oraz w wojsku. Polacy szybko dostrzegli walory siatkówki: brak brutalnych starć, duża dynamika i niewielkie wymagania sprzętowe (boisko i siatka).
Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku zaczęto organizować oficjalne zawody i mistrzostwa, a także tworzono zręby przyszłych struktur związkowych. Chociaż przed II wojną światową siatkówka nie była jeszcze sportem masowym w Polsce, środowisko miłośników tej dyscypliny stopniowo się rozrastało.
Powstanie PZPS i rozwój po II wojnie światowej
Polski Związek Piłki Siatkowej (PZPS) oficjalnie założono w 1928 roku (jako sekcję w ramach Polskiego Związku Gier Sportowych; od 1957 roku PZPS funkcjonuje jako samodzielny związek). Po II wojnie światowej, w okresie PRL, siatkówka – podobnie jak inne dyscypliny – otrzymała państwowe wsparcie w ramach szeroko zakrojonych programów rozwoju sportu. Powstawały szkolne sekcje, kluby sportowe i szkolenia trenerskie.
Polskie zespoły klubowe już w latach 50. i 60. zaczynały odnosić sukcesy w rywalizacji międzynarodowej, zwłaszcza na poziomie młodzieżowym. Reprezentacja seniorska zyskiwała stopniowo markę solidnego zespołu, choć w rywalizacji z potęgami ZSRR czy Czechosłowacji potrzebowała więcej czasu, by sięgnąć po najwyższe trofea.
Złota era lat 70. – Hubert Wagner i „Orły”
Największym przełomem w historii polskiej siatkówki męskiej były lata 70., związane z postacią charyzmatycznego trenera Huberta Jerzego Wagnera. Ten były reprezentant Polski, zwany „Katem”, ze względu na bardzo wymagające metody treningowe, stworzył zespół o niespotykanej wówczas dyscyplinie i determinacji.
Najważniejsze osiągnięcia:
- 1974 rok: Polska zdobywa mistrzostwo świata (turniej w Meksyku).
- 1976 rok: Polski zespół sięga po złoty medal na Igrzyskach Olimpijskich w Montrealu, w finale pokonując ZSRR.
Drużyna z tamtego okresu, zwana potocznie „Orłami Wagnera”, przeszła do historii polskiego sportu. Jej filarami byli m.in. Edward Skorek, Wiesław Gawłowski, Ryszard Bosek, Zbigniew Zarzycki czy Marek Karbarz. Dla wielu kibiców w Polsce sukcesy te do dziś stanowią symbol potęgi i ducha narodowego w sporcie.
Lata 80. i 90. – kryzys i przebudowa
Po złotej erze lat 70. polska siatkówka znalazła się w okresie trudnej transformacji. Zmiany ustrojowe i trudności gospodarcze lat 80. spowodowały spadek poziomu szkolenia oraz odpływ kadry trenerskiej. Choć reprezentacja wciąż miała utalentowanych graczy, brakowało stabilności i odpowiedniego zaplecza. Nie udało się też powtórzyć sukcesów sprzed dekady, co stopniowo osłabiało zainteresowanie mediów i kibiców.
W latach 90. PZPS rozpoczął intensywną modernizację. Nastąpiła profesjonalizacja ligi, coraz więcej polskich zawodników trafiało do lig zagranicznych, głównie włoskiej (wówczas najsilniejszej w Europie). Powstała nowa generacja zawodników, którzy z czasem mieli osiągnąć sukcesy na arenie międzynarodowej.
Nowe tysiąclecie – powrót do światowej elity
Od początku XXI wieku polska siatkówka znów zaczęła wzmacniać swoją pozycję. Kolejne pokolenia zawodników zyskiwały doświadczenie w czołowych ligach europejskich, a zawodowstwo w krajowych rozgrywkach (tzw. PlusLiga u mężczyzn i Tauron Liga u kobiet) pozwoliło na rozwój talentów w klubach o coraz wyższym poziomie.
Przełomowe wydarzenia:
- 2006 rok: Srebrny medal MŚ w Japonii (trener: Raul Lozano).
- 2009 rok: Mistrzostwo Europy (trener: Daniel Castellani).
- 2014, 2018 i 2022 rok: Trzykrotne mistrzostwo świata w wykonaniu męskiej reprezentacji Polski. Najpierw, pod wodzą trenera Stephane’a Antigi, gospodarze turnieju (Polska) sięgnęli po złoto, pokonując w finale Brazylię. W 2018 zespół prowadzony przez Vitala Heynena obronił tytuł, a w 2022 zajął 2. miejsce w finale z Włochami (choć przez cały turniej Polacy prezentowali się znakomicie).
Równocześnie coraz lepsze rezultaty osiągała reprezentacja kobiet, a polskie kluby, takie jak Zaksa Kędzierzyn-Koźle, Skra Bełchatów czy Resovia Rzeszów, liczyły się w europejskich pucharach (Liga Mistrzów CEV). Obecnie Polska uznawana jest za jedno z najważniejszych centrów siatkówki na świecie – nie tylko dzięki sukcesom, ale też znakomitym organizacjom wielkich imprez i wiernym kibicom.
Najważniejsze turnieje siatkarskie w ujęciu historycznym
Mistrzostwa Świata (FIVB Volleyball World Championship)
Pierwsza edycja mistrzostw świata w siatkówce mężczyzn odbyła się w 1949 roku w Pradze (Czechosłowacja), z udziałem sześciu drużyn. Z czasem turniej ewoluował, a liczba uczestników rosła. Obecnie mistrzostwa odbywają się co 4 lata i gromadzą 24 ekipy z całego globu (po turniejach kontynentalnych eliminacji).
Najwięcej triumfów w historii odniosły reprezentacje Rosji/ZSRR, Włoch, Brazylia i – w najnowszych latach – Polska. Mistrzostwa Świata stanowią jedno z najbardziej prestiżowych wydarzeń w kalendarzu FIVB, a ich zwycięzcy na trwałe zapisują się w dziejach siatkówki.
Puchar Świata (FIVB World Cup)
Powstały w 1965 roku Puchar Świata (rozgrywany co 4 lata, w Japonii) pozwala na kwalifikację do Igrzysk Olimpijskich. Do rywalizacji przystępuje 12 najlepszych reprezentacji wyłonionych z kontynentalnych eliminacji i rankingów FIVB. Choć prestiż jest wysoki, Puchar Świata bywa mniej medialny od mistrzostw świata czy igrzysk, jednak dla drużyn jest kluczowym testem formy przed nadchodzącymi IO.
Liga Światowa / Liga Narodów
W 1990 roku FIVB zainicjowała Ligę Światową (World League) w siatkówce mężczyzn – cykliczne rozgrywki z udziałem najlepszych reprezentacji, rozgrywane co roku od wiosny do lata. Ich celem było promowanie siatkówki w różnych regionach świata i zapewnienie regularnej rywalizacji na najwyższym poziomie. W 2018 roku Ligę Światową zastąpiono Liga Narodów (VNL), która jest obecnie głównymi, corocznymi rozgrywkami reprezentacyjnymi FIVB.
W żeńskiej siatkówce analogiczną rolę pełniła World Grand Prix (od 1993 roku), którą również przemianowano na Volleyball Nations League w 2018.
Mistrzostwa Kontynentalne (ME, Copa América itd.)
W skali kontynentów organizuje się szereg turniejów o rangę mistrzostw, np. Mistrzostwa Europy (CEV), Mistrzostwa Ameryki Południowej (CSV), Mistrzostwa Azji (AVC) czy Mistrzostwa Afryki (CAVB). W Europie pierwszy turniej mężczyzn odbył się w 1948 roku, a kobiet rok później (1949). W historii ME dominowały drużyny ZSRR (mężczyźni i kobiety) oraz później m.in. ekipy Włoch i Polski.
Igrzyska Olimpijskie
Jak wspomniano, siatkówka halowa zadebiutowała na IO w 1964 roku w Tokio. Od tego czasu rozgrywki w turnieju męskim i żeńskim stały się jednymi z najbardziej prestiżowych w całym świecie siatkówki. Od 1996 roku w Atlantcie do programu dołączyła także siatkówka plażowa, błyskawicznie zyskując popularność wśród kibiców z uwagi na widowiskowość, oprawę muzyczną i lżejszy, wakacyjny charakter zawodów.
Rozgrywki klubowe
W siatkówce, podobnie jak w piłce nożnej, istnieją rozgrywki klubowe na poziomie kontynentalnym. W Europie najważniejsza jest Liga Mistrzów CEV, w której walczą najlepsze zespoły narodowych lig (męskie i żeńskie). Od 2009 roku organizowane są również Klubowe Mistrzostwa Świata, gromadzące czołowe ekipy klubowe z każdego kontynentu (zwykle mistrzów lig kontynentalnych oraz gospodarza).
Najwięksi siatkarze i siatkarki w dziejach
Wczesne legendy
W początkowym okresie rozwoju siatkówki, nazwiska zawodników nie były tak szeroko rozpoznawane jak we współczesnym, w pełni profesjonalnym sporcie. Jednak tacy gracze, jak Japończyk Tatsuo “Thunder” Mitsuhashi czy radziecki zawodnik Giennadij Parinow, zapisali się w annałach, dominując w latach 50. i 60. Choć trudno znaleźć obszerne statystyki z tamtych czasów, są oni uznawani za pionierów współczesnego stylu gry.
Dominacja ZSRR, Japonii i innych potęg
W latach 60. i 70. w świecie siatkówki królowały reprezentacje ZSRR, Czechosłowacji, Japonii czy Rumunii. ZSRR wydał wielu znakomitych zawodników, m.in. Wiaczesława Zajcewa (ojciec późniejszej gwiazdy włoskiej siatkówki, Ivana Zaytseva) czy czołowe siatkarki jak Inna Ryskal. Japonia z kolei słynęła z kobiecej reprezentacji, która na IO w 1964 i 1976 roku zdobywała złote medale, a jej styl cechował się niespotykaną wówczas szybkością i perfekcyjną obroną.
Brazylijscy wirtuozi
Brazylia jest dzisiaj synonimem siatkarskiej potęgi i zrodziła wielu graczy, którzy zdominowali światowe parkiety. Na czele legend stoi atakujący Giba (Gilberto Amauri de Godoy Filho) – mistrz olimpijski z 2004 roku i wielokrotny medalista MŚ, uznawany za jednego z najlepszych siatkarzy w historii. Również Bernardo Rezende (znany jako Bernardinho) – słynny trener reprezentacji Brazylii – jest postacią ikoniczną dla światowej siatkówki.
Polskie ikony: od Skorka do Kurka
W Polsce wielu wybitnych siatkarzy zapisało się w pamięci kibiców. Z lat 70. wywodzą się mistrzowie olimpijscy, jak Edward Skorek („Król Edward”), Wiesław Gawłowski czy Ryszard Bosek. Współcześnie na czoło wybija się Mariusz Wlazły – jeden z najlepszych atakujących na świecie, MVP MŚ 2014 – oraz Bartosz Kurek, MVP MŚ 2018 i jedna z największych postaci światowej siatkówki XXI wieku. Wśród kobiet z kolei wyróżniały się chociażby Małgorzata Glinka czy Dorota Świeniewicz, które poprowadziły kadrę do sukcesów w mistrzostwach Europy (2003, 2005).
Legendy żeńskiej siatkówki
Poza zawodniczkami z Polski i ZSRR/Japonii, warto wspomnieć o postaciach takich jak Lang Ping z Chin – złota medalistka IO 1984 w Los Angeles, później wybitna trenerka (doprowadziła Chiny do mistrzostwa olimpijskiego 2016). Brazylia, Kuba i Serbia to kolejne potęgi w kobiecej siatkówce, które wydały mnóstwo gwiazd – m.in. Regla Torres (Kuba), uznana przez FIVB za najlepszą siatkarkę XX wieku, czy Tijana Bošković (Serbia), wielokrotna MVP światowych turniejów.
Wpływ polityki i globalizacja siatkówki
Zimna wojna i rywalizacja bloków
Podobnie jak w innych dyscyplinach, siatkówka bywała areną rywalizacji politycznej. W okresie zimnej wojny kluczowe starcia toczyły się między reprezentacjami krajów bloku wschodniego (ZSRR, Polska, Czechosłowacja, NRD) a reprezentacjami wolnego świata (USA, Brazylia, Japonia). Każde zwycięstwo w ważnej imprezie było propagandowo wykorzystywane jako dowód wyższości systemu.
Profesjonalizacja i ekspansja medialna
Od lat 80. i 90. zaczęła rosnąć rola sponsorów i stacji telewizyjnych, co wpływało na profesjonalizację lig. Powstały liczne komercyjne turnieje, ligi światowe i regionalne z atrakcyjnymi nagrodami finansowymi, co zachęcało do angażowania się w dyscyplinę na najwyższym poziomie. Globalizacja siatkówki sprawiła, że coraz więcej krajów osiągało solidny poziom, a same rozgrywki stały się bardziej wyrównane.
Siatkówka plażowa – krótka historia
Choć artykuł koncentruje się głównie na siatkówce halowej, warto zauważyć, że siatkówka plażowa zaczęła zyskiwać na popularności w latach 80. i 90. XX wieku. Jej korzenie sięgają jednak lat 20. w Kalifornii (Santa Monica). W 1996 roku zadebiutowała na IO w Atlancie, a widowiskowy, „wakacyjny” charakter i szybka akcja sprawiły, że stała się jedną z najbardziej atrakcyjnych dyscyplin letnich igrzysk. Para brazylijska Karch Kiraly / Kent Steffes zdobyła złoto w turnieju mężczyzn, a siatkarki z Brazylii i USA przez wiele lat dominowały na piasku.
Podsumowanie
Od momentu, gdy William G. Morgan w 1895 roku w Holyoke w stanie Massachusetts zawiesił nad salą skromną siatkę do swojego nowego wynalazku – „mintonette” – siatkówka przeszła zdumiewającą metamorfozę. Z mało znanego sportu rekreacyjnego dla dorosłych stała się dyscypliną o globalnym zasięgu, rozgrywaną zarówno w halach, jak i na piaskowych boiskach na całym świecie.
Najważniejsze etapy rozwoju to:
- Geneza w YMCA i szybkie rozprzestrzenianie w USA.
- Wpływ międzynarodowych misji YMCA na popularyzację gry w Europie i Azji.
- Zmiany w przepisach (3 odbicia, ograniczona liczba zawodników, wysokość siatki, a wreszcie Rally Point System) – przełomowe dla dynamiki i atrakcyjności sportu.
- Powstanie FIVB (1947) – kluczowej światowej federacji, która zorganizowała pierwsze mistrzostwa świata i wprowadziła siatkówkę do rodziny sportów olimpijskich (1964).
- Sukcesy krajów bloku wschodniego (ZSRR, Czechosłowacja, Polska) i Japonii w czasach zimnej wojny oraz późniejsza dominacja Brazylii, Włoch czy USA.
- Historia w Polsce – od lat 20. XX wieku, przez złotą erę lat 70. pod wodzą Huberta Wagnera, po triumfy w XXI wieku (mistrzostwa świata mężczyzn w 2014, 2018).
- Profesjonalizacja i medialny rozwój – narodziny rozgrywek ligowych, pucharów i turniejów klubowych na wysokim poziomie.
- Integracja siatkówki plażowej z głównym nurtem – od lokalnej ciekawostki po stały punkt w programie IO i imprez FIVB.
Na przestrzeni ponad wieku i w miarę rozwoju środków masowego przekazu siatkówka zyskała rzesze fanów na wszystkich kontynentach. Dziś trudno wyobrazić sobie igrzyska olimpijskie bez niezwykle emocjonujących starć najlepszych reprezentacji w tej dyscyplinie. W Polsce siatkówka stała się niemal narodowym sportem halowym, przyciągając miliony kibiców i ciesząc się wysokim prestiżem.
Choć współcześnie siatkówka przybrała formę nowoczesnego, komercyjnego spektaklu, w swej istocie pozostała wierna zasadzie radosnego przerzucania piłki nad siatką i dążenia do utrzymania jej w locie. To właśnie ta prostota połączona z taktycznym kunsztem, dynamiką i grą zespołową stanowi o unikalnym charakterze siatkówki, która łączy pokolenia i kultury na całym globie.
